Boekrecensie: Denken over denken – wijsbegeerte voor psychologen

Wil je als psycholoog meer weten over de filosofie? Dit boek kan een goed startpunt zijn om je te verdiepen in de filosofie en meer te ontdekken over de raakvlakken tussen filosofie en psychologie.

De voorkant beeld de titel -denken over denken- goed uit door de weergave van een ‘brein’ met daarin verschillende termen als bv ‘moral’, die een deel van het brein vertegenwoordigen. Het boek beslaat 264 pagina’s, inclusief referenties en zakenregister. Elk hoofdstuk begint met een leuke tekening over het thema van dat hoofdstuk.

Het boek begint met een inleiding in de filosofie wat ik prettig vond om mee te beginnen aangezien ik niet veel weet van de filosofie. Dit maakt in mijn ogen duidelijk waarin de filosofie en de psychologie van elkaar verschillen; daar waar filosofie zoekt naar onzekerheden is de psychologie meer gericht op zekerheden gebaseerd op de wetenschap.
De volgende hoofdstukken gaan over de geschiedenis van de filosofie aan de hand van vijf kopstukken uit de moderne wijsbegeerte; Descartes, Nietzsche, Darwin, Freud en als laatste Wittgenstein. Daarnaast worden er vijf grote thema’s besproken die aansluiten bij het gedachtegoed van elk van deze kopstukken. Elke naam omvat een hoofdstuk. In het erop volgende hoofdstuk wordt een thema  gerelateerd aan het gedachtegoed van het kopstuk onder de loep genomen. Zo volgt er op het hoofdstuk over Nietzsche een hoofdstuk over de relatie tussen moraalfilosofie en morele psychologie en wordt er na Freud een hoofdstuk gewijd over seksuele geaardheid. De andere drie thema’s gaan over het probleem van lichaam en geest (Descartes), de aard en evolutie van de menselijke geest (Darwin) en de relatie tussen (psychische) ziekte en gezondheid (Wittgenstein). Elke hoofdstuk wordt afgesloten met een besluit en waarin een opstapje naar het volgende thema wordt beschreven.

De schrijver heeft een leuke, toegankelijke en heldere schrijfstijl en legt veel uit. Termen worden omschreven en regelmatig maakt Adriaens gebruik van een link naar voorbeelden uit het dagelijkse leven of leuke weetjes. Zo weet ik nu dat bombardeerkever scheten kan laten van 100 graden om vijanden af te houden. En dat maakt dit dier uniek. Ook maakt de schrijver gebruik van verwijzingen naar YouTube of naar een serie zoals ‘Rome’, een HBO serie waarin een samenleving wordt weergegeven die gebaseerd is op een moraal welke draait om kracht, egoïsme en eerzucht. Dit maakt het boek levendig en zeer toegankelijk. Daarnaast worden voor- en nadelen over bepaalde overtuigingen van de verschillende kopstukken beschreven en haalt de schrijver ook recentere ideeën en onderzoeken aan.

Waarom de schrijver juist deze vijf kopstukken heeft gekozen is mij niet duidelijk. Dit geldt ook voor de gekozen thema’s en de relatie tot de filosofie en de psychologie. Zelf zou ik dat wel sterker vinden als dat in de inleiding was meegenomen. Dit sluit aan bij wat de reden is van dit boek dat deze speciaal gericht is op de psychologie? Dit zijn vragen waar ik niet echt een antwoord op heb gekregen. Daarnaast vond ik het toch nog best een moeilijk boek. Ik ben een leek in de filosofie en van de psychologie weet ik veel af aangezien ik hiervoor studeer. Bij vlagen zat ik er echt in en zette het me aan het denken. Terwijl op andere momenten ik regelmatig me afvroeg waar het naar toe ging. Ik heb zelden bij een boek zo vaak de betekenis van woorden opgezocht. Adriaens zijn laatste besluit gaat over de vraag wat psychopathologie is. Hier is vooralsnog nog geen eenduidig antwoord op wat aansluit bij de filosofie, die ons leert om te gaan met onzekerheden en dubbele betekenissen. Dit is denk ik precies wat het boek mij heeft gebracht: blijven (over)denken, ook al ben je bij een soort van eindpunt en het leren verdragen van onbeantwoorde vragen.

Al met al is het boek denken over denken een verfrissend en verhelderend boek over grote namen uit de filosofie en de psychologie, hun relatie met het gedachtegoed over belangrijke thema’s en met linken naar de huidige wetenschap en de moderne wijsbegeerte. Het is een leuk, verfrissend boek over de inleiding in de filosofie van psychologie, het bewustzijn en het denken. Het is geschikt voor een ieder die zich wil verdiepen in de filosofie. Het boek kan zeker als opstapje dienen voor meer verdieping in bepaalde thema’s.

Mo Landsman, ​Studente Master Klinische Psychologie aan de Open Universiteit.
www.chronisch-flexibel.nl