Column Evelien Gubbels: Van overleven naar leven

Van overleven naar leven: een pleidooi voor bewust kiezen

“Leef je je leven, of besta je alleen maar?” Het is een vraag die blijft hangen. Eén die pas echt binnenkomt als het leven je stilzet. Het is een vraag die me al jaren bezig houdt en die een grote rol in mijn leven heeft gespeeld. Niet alleen omdat ik zelf met gezondheidsklachten te maken kreeg na een aanrijding met een auto, maar vooral omdat het dagelijks een struikelpunt is van de mensen die ik als psycholoog begeleid. Vaak komen ze bij me op een kruispunt in hun leven – wanneer alles plotseling stil valt.

Want dat is wat het leven soms doet: het zet je stil. Door ziekte, verlies, tegenslag. En dan, op die momenten waarop je het niet meer zeker weet, borrelt de vraag op: Hoe wil ik eigenlijk leven? En wat maakt mijn leven nog waardevol?

De uitnodiging in stilstand
In onze samenleving zijn we gewend om dóór te gaan. Daar schrijf ik regelmatig over. We moeten plannen maken, presteren, vooruitkijken en vooral daarnaast ook nog leuke dingen doen en goed voor onszelf zorgen, zodat we dit allemaal gezond vol blijven houden. Maar zelden staan we écht stil bij wat we belangrijk vinden. We plannen een vakantie met meer zorg dan ons dagelijks bestaan.

We spreken vaak over overleven bij ingrijpende gebeurtenissen, maar wat minder zichtbaar is, is de grote groep mensen die dagelijks bestaat – zonder richting, zonder helder kompas. Mensen die ‘hun leven leiden’: ze laten zich leiden door verplichtingen, verwachtingen of routines, maar weten diep vanbinnen niet hoe ze écht willen leven. Ze hebben het contact met hun verlangens verloren, en vaak ook het geloof dat ze kunnen kiezen.

Vaak is dit het geval tot het moment waarop het leven ingrijpt en plotseling alles onzeker is. Dan blijkt vaak ineens dat we anders naar dingen gaan kijken. Als het vanzelfsprekende niet meer vanzelfsprekend is en alles niet meer ‘gewoon’ doorgaat, dan wordt je gedwongen om stil te staan.

Acceptatie als actief proces
Een woord dat vaak valt als het over veerkracht en omgaan met tegenslag gaat, is acceptatie. Een lastig begrip, dat maar al te vaak verkeerd begrepen wordt. Acceptatie is als je het mij vraagt namelijk niet hetzelfde als het ergens mee eens zijn. Ik zeg het zo vaak tegen mijn cliënten: met sommige dingen die je overkomen kun je het gewoon niet eens te zijn – en dat hoeft ook niet.

"Toch hoor je acceptatie vaak als oplossing in moeilijke situaties. 'Je moet het gewoon accepteren,' wordt dan gezegd. Maar ik wil dit misverstand graag de wereld uit helpen. Want acceptatie betekent niet dat je het ermee eens bent wat er gebeurt. Het gaat veel meer om de manier waarop je je verhoudt tot iets.

Je kunt je namelijk op verschillende manieren verhouden tot dat wat je overkomt. Regelmatig bewegen mensen onbewust tussen twee uitersten: of ze verdringen hun pijn, of ze worden erdoor overspoeld (verdrinken noemen we dat). Maar er is een derde weg. De weg van bewust leven, van ruimte maken voor alles wat er is – inclusief ál je gevoelens, je verdriet en pijn en je eenzaamheid en angst, maar ook inclusief hoop, dankbaarheid, humor en liefde. En daarin ligt volgens mij de kracht van jezelf weer vinden en van acceptatie.

Je hebt niet altijd invloed op de situatie, maar wel op hoe je ermee omgaat.

Met mijn cliënten ga ik aan de slag met hoe ze zich verhouden tot het continuüm van acceptatie – een proces dat niet zwart-wit is, maar zich ergens tussen verzet en ruimte maken beweegt. Soms in de vorm van het uitwerken van een schema, soms via een gesprek over kleine dagelijkse keuzes.

Waardegericht leven en zingeving
Daarnaast gaan we op zoek naar wat het leven waarde geeft. Ik zie het dagelijks gebeuren bij de mensen waarmee ik werk: zodra zij ontdekken dat ze, ondanks alles, nog steeds kunnen kiezen – verandert er iets. Zodra ze weer gaan voelen wat hun leven waarde geeft, stroomt de energie weer. De verbinding met zichzelf herstelt. Er komt weer ruimte voor plezier, betekenis en geluk.

Niet omdat alles opgelost is, maar omdat ze leren te leven met wat er is. Of ze het nu eens zijn met dat wat er gebeurd is of niet.

En jij?
Besta je? En ben je iemand die liever doorgaat dan stilstaat? Je hoeft niet te wachten op een crisis om stil te staan bij wat er écht toe doet. Misschien is vandaag wel precies het juiste moment om jezelf die ene vraag te stellen:

Leef ik, of besta ik?

Daag jezelf eens uit en stel jezelf eens de vraag: wat kan ik vandaag doen om een beetje meer te léven?

Want geluk zit niet altijd in grote veranderingen. Soms begint het met een klein stapje. De keuze om vandaag een beetje meer te leven.

Wil je verder lezen of oefenen met deze thema’s?
Op www.chronischgelukkig.nl vind je gratis artikelen, oefeningen en een e-book over zelfzorg bij chronische klachten.