Meer werkplezier

De positieve psychologie is de wetenschap die probeert de vraag te beantwoorden welke omstandigheden welbevinden en ontplooiing bevorderen. Die vraag is voor elk van ons persoonlijk van belang maar ook maatschappelijk. Relaties, opvoeding, school, werk, de gezondheidszorg, het welzijnswerk, gemeentes, overheidsbeleid, zijn alle voorbeelden waar de positieve psychologie toepassing vindt. Dat is nogal wat en de maatschappelijke relevantie van positieve psychologie is daarom behoorlijk hoog. Dat is dan ook de reden dat ik de komende tijd door middel van een column (ik krijg het woord blog gewoon niet uit mijn mond of pen), een aantal actuele maatschappelijke ontwikkelingen langs de lat van de positieve psychologie wil leggen met als kernvraag: Bevordert dit welbevinden of ontplooiing? Het doel is om het zicht op de toepassingsmogelijkheden van de positieve psychologie te vergroten.

Ik begin met het advies van de commissie Borstlap, formeel het Eindrapport Commissie regulering van Werk aan het kabinet. Die commissie kwam op 23 januari 2020 met een advies gericht op de arbeidsmarkt en is ook meteen de grootste hervorming op dat gebied die ik ooit heb meegemaakt. Dit advies kan de arbeidsomstandigheden de komende tientallen jaren drastisch veranderen als werkgevers en werknemers meegaan. Het advies gaat over bijna 6 miljoen mensen met een vaste aanstelling, bijna 2 miljoen flexibele werkers en anderhalf miljoen zelfstandigen. Plus nog eens 2 miljoen mensen zonder werk.
Het rapport biedt 47 adviezen waarvan ik de meest ingrijpend noem.

Ten eerste adviseert de commissie een beperking van het flexwerken. Daartegenover staat dan minder ontslagbescherming en ruimte voor deeltijdontslag in slechte tijden bij een vaste aanstelling. De verplichting om zieke werknemers door te betalen gaat terug van 2 naar 1 jaar. Ten tweede krijgen werklozen een intensieve begeleiding. Ten derde krijgen alle Nederlanders een levenslang studiebudget. Tenslotte krijgen zzp-ers alleen nog belasting voordeel bij investeringen in hun eigen werk en gaat voor hen dezelfde arbeidsongeschiktheidsverzekering gelden als voor andere werknemers.
Als je het rapport doorloopt lijkt het wel alsof je in een handboek positief werk terecht bent gekomen.

Flexwerk. Een van de zaken die sterk meespeelt bij het werkplezier is de betrokkenheid die de medewerker ervaart bij het werk. Onderzoek van, onder andere Gallup, laat zien dat meer betrokkenheid daarnaast leidt tot minder verzuim, minder verloop, meer klanttevredenheid en hogere productiviteit. Het bevorderen van betrokkenheid is complex maar duidelijk is wel dat een flexcontract een minimale binding met het bedrijf inhoudt. Flexwerkers beslissen minder mee over de werkprocessen, krijgen minder begeleiding en opleiding en zijn als eerste weg zodra er iets misgaat in het bedrijf. Dus vanuit het idee van welbevinden en ontplooiing is dat een goede maatregel.

Persoonlijke begeleiding werklozen. Dit zal veel mensen met affiniteit voor positieve psychologie aanspreken. Werk is een bron van zekerheid, ontwikkeling en sociale contacten. Niet zo veel mensen kiezen bewust voor werkloosheid. Maar er zijn wel degelijk veel werklozen die moeilijk passen in de bestaande werkomstandigheden door bijvoorbeeld ziekte, karakter en opleiding. Dat zij intensief begeleid gaan worden is toe te juichen. Vooral omdat dit ook een kans biedt voor begeleiding vanuit hun sterke kanten. Mensen kunnen in hun werk vastlopen op hun zwakke of kwetsbare kanten maar vaak biedt investering in sterke kanten mogelijkheden. Zie de vele autistische mensen die met plezier algoritmes ontwikkelen voor technologiebedrijven.

Een levenslange studiebeurs. Wat?? Dat is wel lef om te adviseren. Het wijst op een levensloop aanpak van arbeid waarbij mensen gedurende hun hele leven hun kennis en vaardigheden kunnen ontwikkelen om bij te blijven met de ontwikkelingen in hun werkdomein. En het budget dat de commissie voorstelt is ook niet mis: dat is de hoeveelheid geld die nodig is voor een academische opleiding. Pure positieve psychologie die ontwikkeling gedurende het werkzame leven ondersteunt.

Minder stimulering en meer zekerheid voor ZZP-ers. Ziek zijn als ZZP-er is een ramp zonder arbeidsongeschiktheidsverzekering. Dat moet veranderen. Het is natuurlijk prachtig als iedereen die werkt in dezelfde mate beschermd wordt. Zekerheid van inkomen is een soort basisbehoefte om zonder al te veel stress aan het werk te kunnen. De ruime belastingvoordelen van nu worden beperkt tot een aftrek bij investering in werk. Klinkt redelijk, al is het misschien vervelend voor mensen die zeer hechten aan hun ZZP status.

Te verwachten is dat deze maatregelen van de commissie Borstlap het ziekteverzuim beperken en plezier en ontwikkeling in het werken bevorderen. Factoren die minder of niet in het rapport aan de orde komen en die ook grote impact hebben op werkplezier zoals: je eigen werk kunnen inrichten, het kunnen investeren in persoonlijke sterke kanten en talenten, leiderschap dat ruimte biedt en een bedrijfsmissie die maatschappelijk aanspreekt zijn aanvullende invalshoeken. En als 2 miljoen werkloze mensen een intensieve begeleiding krijgen is er in de toekomst volop perspectief voor coaches en begeleiders die zich laten inspireren door de positieve psychologie. We wachten ongeduldig de vorming af van de alliantie die nodig is voor de implementatie.

Jan Auke Walburg