Boekrecensie: Negativiteit Mania

De waan van het negativiteitsdenken

Onze samenleving lijkt te worden overheerst door negativisme en dit heeft een grote impact op ons. Hoe is deze negatieve kijk ontstaan en vooral hoe kunnen we het tij keren?

Op de voorkant knalt de titel van het boek, in deels zwart en rood,  je tegemoet. De ondertitel ‘de waan van het negativiteitsdenken’ roept vragen en interesse bij mij op. Het boek beslaat 252 pagina’s inclusief voetnoten en referenties. Elk van de in totaal negen hoofdstukken begint met een spreuk die aansluit bij het onderwerp van het volgende hoofdstuk. Daarnaast maakt de schrijver gebruik van ondersteunende voorbeelden die in een kader omschreven worden.

De opbouw van het boek is prettig. De inleiding in het eerste hoofdstuk geeft een inkijkje in hoe het dagelijkse leven vervult is met negatief nieuws. Daarentegen zijn we redelijk positief over ons privéleven. De schrijver maakt hier een begin met de werking van ons brein en de negativiteitsbias. Dit houdt in dat we de neiging hebben gericht te zijn op gevaar en daarbij het lastig vinden om mogelijke dreiging in de correcte verhouding te zien. Zo blijkt ons brein blijkt dol op zaken met betrekking tot de korte termijn.

In het tweede en derde hoofdstuk gaat Vogelaar verder in op de werking van het brein en denkfouten die van invloed zijn op het negativiteitsdenken. Zo heeft ons alarmerende brein ons in de geschiedenis goed geholpen ons te beschermen tegen gevaren, in de huidige samenleving zijn die alarmen grotendeels overbodig. We zijn eigenlijk erg veilig in deze moderne tijd alleen ons brein is ingesteld op een gevaarlijke wereld. In hoofdstuk drie wordt de werking van het brein meer uitgelegd en ook de bijbehorende cruciale denkfouten; de negativiteitsbias, de korte termijnfixatie en zelfoverschatting en groepsdenken.

In de volgende hoofdstukken werkt Vogelaar verder uit hoe het brein en de cruciale denkfouten een rol spelen in de technologie (H4), in de journalistiek (H5), in de overheid (H6), in het bedrijfsleven (H7) en in het onderwijs (H8). Deze uitwerking is goed te begrijpen en hij maakt gebruik van  (herkenbare) voorbeelden uit het dagelijks leven, bijvoorbeeld hoe onze korte termijnfixatie op het negatieve werkt in de genoemde domeinen. Dit maakt dat je als lezer deze denkfouten herkent en begrijpt. Zo wordt duidelijk dat de nieuwe media de korte termijnfixatie activeert en zelfoverschatting en groepsdenken in de hand werkt.

Gelukkig heeft de schrijver wel een idee om tot een meer constructievere samenleving te komen. Aan het eind van elk hoofdstuk wordt afgesloten met wat we kunnen doen om deze denkfouten tegen te gaan. De journalistiek zou bijvoorbeeld meer balans in hun berichtgeving kunnen toepassen om zowel relevant positief als negatief nieuws te brengen en daarbij aandacht te hebben voor mogelijke oplossingen. Het laatste hoofdstuk wordt volledig gewijd aan het opbouwen van een constructieve samenleving. Hoewel er meer aandacht komt voor positievere en constructievere aanpak, denk bijvoorbeeld aan aandacht voor positieve gezondheid en welbevinden in de gezondheidszorg, is het belangrijk dat we ons bewust worden van ons alarmerende brein met de focus op de korte termijn. Daarnaast helpt het om meer balans te hebben in de informatie die binnenkomt. Als voorbeeld noemt Vogelaar dat we als tegenhanger van de negatieve informatie we dagelijks stil kunnen staan bij de positieve dingen. Ook tijd voor reflectie en begrip voor elkaar kunnen bijdragen aan een constructievere samenleving. Elk stapje hierin draagt hieraan bij.

Al met al ben ik eigenlijk wel positief over het boek terwijl tijdens het lezen het negativisme me af en toe aanvloog. Dit kwam denk ik vooral door mijn eigen bewustwording hoe de valkuilen in mijn denken in mijn eigen leven een rol spelen. Dat maakt ook dat ik het een goed boek vind. Het heeft me aan het denken gezet hoeveel we worden geconfronteerd met negatief nieuws maar ook onze eigen fixatie op wat er niet goed gaat in ons leven en hierbij lijken te vergeten wat er wel goed gaat. En dat wat wel goed gaat geven we minder waarde of lading. Een ander sterk punt vind ik hoe de schrijver de geschiedenis en ontwikkeling van onze samenleving en de werking van ons brein maken hoe we tot een negativiteit mania zijn gekomen. Ik vind het een constructief boek die werkelijk een verschil kan maken in ons denken en ons doen en laten.

Mo Landsman, Studente Master Klinische Psychologie aan de Open Universiteit
www.chronisch-flexibel.nl