Altijd productief willen zijn – een paar gedachten over stress en drukte

Altijd productief willen zijn - het is een gevoel waar ik jarenlang mee rondliep. En het bracht me onwijs veel stress. Herken je dit? Laten we het er eens over hebben.
 

“This busyness is not a necessary or inevitable
condition of life. It’s something we’ve chosen. ”
Tim Kreider

De redenatie is vrij logisch. Het leven is kort en zit vol met kansen, dus je moet werken om die kansen te grijpen. En hoe meer van je tijd je productief doorbrengt, des te meer je bereikt. Je gaat aan de slag om je leven beter te maken. En al snel merk je dat je inspanningen effect hebben. Je leven wordt daadwerkelijk beter.
Dus – zo redeneer je – als ik een nóg groter deel van mijn tijd nuttig gebruik, dan wordt mijn leven nóg beter. En dat is waar. Je boekt nog meer resultaten. Je gaat lekker, alles gaat goed.

• Goeie baan
• Leuk huis
• Alles op rolletjes
• Kekke outfits
• Hippe smartphone
• Lekker lunchen
• Instagramwaardige vakanties
  … en dan zit je ineens bij de dokter met paniekaanvallen en een burn-out.

Toch gek. Want je deed alles goed, je zit zelfs op yoga! Wat doe je verkeerd?

Je doet niets verkeerd. Er zit alleen een foutje in onze cultuur, en dat foutje is in je hoofd geslopen. En het zorgt ervoor dat je nu éven niet meer kunt blijven doen wat je deed.
Wat is dat foutje? Het foutje is een simpele aanname. Een aanname die als een onderliggende draad door onze cultuur loopt sinds de roerige jaren ’40 – van de 16e eeuw welteverstaan.

Wat is die aanname? Luiheid is een zonde en werken is een deugd. Hard werken is beter. En als het nog harder kan, dan is dat helemaal geweldig. Je moet altijd iets doen, anders ben je niet nuttig. En dingen moeten nuttig zijn. Als mensen niet hard werken, dan kijk je erop neer. Als mensen lui zijn, dan zijn ze waardeloos. En hard werken is wat we deden. En het heeft ons land veel gebracht. Welvaart, toegenomen levenskwaliteit, vrijheid en bananen voor een euro per tros. Heel fijn allemaal.

Maar weet je wat? Als de spijker erin zit stop je met hameren. Als het bad vol is draai je de kraan dicht. En als je bent aangekomen op je bestemming zet je je auto uit.
Hard werken is wat mij betreft niet goed of slecht. Geen deugd of zonde. Het is een gereedschap om een doel te realiseren. En als het doel bereikt is dan kun je het gereedschap wegleggen. Het gaat mis als we het gereedschap zien als het doel.

De vrouw in Thailand en de poes op het dak
Ik schreef mijn boek Steeds leuker in Thailand, op een tropisch eiland. Aan het strand stond een hutje. En in dat hutje zat een lieve dame, zij verkocht massages. En deze dame staat voor mij symbool voor een enorm cultuurverschil. Zou deze dame zijn opgegroeid in onze samenleving – met onze Calvinistische waarden – dan zou ze haar vrije tijd productief gebruiken. Klanten zoeken, flyeren, Facebook advertenties maken, of misschien een zelfstudie doen op haar laptop of een internetbedrijf starten. Maar deze vrouw voelde die druk niet. Nee – als er geen klanten waren dan deed ze het ‘ondenkbare’. Ze deed een dutje. Ze is niet bezig met altijd productief zijn. Ze is gewoon aan het leven. Een beetje zoals de poes die al de hele ochtend tegenover me op het dak van de overburen ligt te slapen. Opgekruld in een pluizig bolletje. Omringd door een onrustige stad waarin auto’s razen, heipalen de grond in gaan en de mensen druk op hun smartphones kijken.

Ze ligt er tussenin, gewoon een dutje te doen. Want het leven draait gewoon rustig door, ook als je even niet productief bent. Ik ben een beetje als die poes.

Ik leerde mezelf een aantal jaar geleden aan dat het oké is om niets te doen. Dat ontspannen, lanterfanten, spelen en luieren niet slecht zijn. Maar dat het me een gebalanceerder, blijer en kalmer mens maakt. Dat inzicht – dat tijd waardevoller is dan geld en succes – kwam na jarenlang leven met het gevoel dat ik altijd productief moet zijn. Dat alles efficiënt moet. Dat mijn leven moet draaien om het bereiken van doelen.

De doelen bereikte ik wel. Maar tegelijkertijd ontstond er ook een hoop stress. En een hoop ontevredenheid – een gevoel van niet goed genoeg zijn. Want ik was niet altijd productief, ook al vond ik wel dat dat moest. Dan vertoonde ik uitstelgedrag en voelde ik me waardeloos. Maar die tijd ligt achter me. Nu ben ik meer zoals die Thaise dame, zoals die poes op het dak van de overburen. Ik heb het soms nog behoorlijk druk. Maar als ik het druk heb dan zie ik dat niet als succes, maar als een probleem dat moeten worden opgelost. Een volle agenda maakt me niet blij.Mijn dagen draaien niet alleen om werk. Want hoewel soChicken belangrijk is voor me, vind ik dat ik met een paar uur geconcentreerd werk mijn verblijf op de planeet wel weer heb verdiend. 
Toegegeven – dat is een voordeel van voor jezelf werken. Maar er zijn genoeg zelfstandigen die juist langere werkdagen maken. Omdat ze het gevoel hebben dat ze altijd productief moeten zijn.

Er is ruimte voor allebei

Hard werken, een dag lang niets uitvreten – het is allebei net zo goed en net zo slecht. Het is gewoon een ervaring in je leven. Soms is hard werken wenselijk, omdat je bepaalde resultaten wilt realiseren. Maar je moet niet vergeten de tijd en ruimte te nemen om te genieten van dat wat je hebt bereikt. Want anders wordt je leven meer een race. En ik weet niet hoe het met jou zit, maar ik vind racen vermoeiend. En niet alleen dat – wat heb je eraan om door je leven te racen? Is die finish echt je doel? Want als het klaar is, is het klaar. Dan is je leven over en heb je niets anders gedaan dan geploeterd.

Omdat iemand in 1540 bedacht dat hard werken ‘beter’ was dan rustig aan doen. Meh.

Mijn antwoord ligt ergens in het midden. Niet altijd productief zijn. Maar wel productief zijn als de situatie erom vraagt. Artikelen schrijven zichzelf niet. Maar het leven laat ook niet van zichzelf genieten. En het is allebei belangrijk.

Ik kan je deze uitzending van de Tim Ferriss podcast uit 2015 aanraden (vanaf 3:10 min). Het is een hoofdstuk uit het boek We learn nothing van Tim Kreider: Lazy, a manifesto. Ik luister deze uitzending elk jaar terug om mezelf weer even terug op de grond te zetten.

Die drukte, die stress, die hele ratrace – dat is geen gegeven van de natuur. We doen het onszelf aan. En we kunnen er ook mee stoppen. We kunnen onze levens versimpelen en meer lucht creëren om gewoon te zijn. Niet eens om heel wijs en spiritueel te gaan zitten doen. Maar gewoon – omdat constant productief zijn niet werkt. Het put ons uit en het is nergens voor nodig. Burn-out is niet waar je naar op zoek bent, echt niet. En met een beetje lucht links en rechts, kun je dat bezoekje bij de dokter voorkomen.

Relax. Adem in, adem uit. Doe eens iets nutteloos vandaag zónder schuldgevoel. Het zal je goed doen.


Jelle Hermus is oprichter van soChicken. Broeden op een leuker leven. Het leven kan echt dolle pret zijn. Zoveel mogelijk voordelen met zo weinig mogelijk nadelen. Dat is waar soChicken om draait. In kleine stappen je leven steeds leuker maken.