Boekrecensie: De opwaartse spiraal

stap voor stap je depressie overwinnen met inzichten uit de neurowetenschap

We hebben allemaal wel eens het gevoel dat alles zwaar en zinloos voelt. Bij sommige mensen duurt dit gevoel zo lang dat niks meer de moeite waard lijkt, geen energie en plezier meer hebt. Er ontstaat zo een neerwaartse spiraal. Hoe doorbreek je die spiraal en hoe werkt dat in je brein?

Op de voorkant staat een simpele spiraal die omhoog draait. Je snapt meteen het ‘opwaartse’ van de titel. Het boek omvat 176 pagina’s inclusief referenties. De schrijver hanteert een leuke, toegankelijke en luchtige schrijfstijl, wat zeer prettig is bij de uitleg over hoe het brein en neurotransmitters werken. Ook voor mensen die hier niet veel over weten, is dit boek goed leesbaar.
Het boek is verdeeld in twee delen; in het eerste deel gevangen in een neerwaartse spiraal legt de schrijver uit hoe een brein vast kan komen te zitten in een neerwaartse spiraal, zoals bij een depressie. Door uitleg te geven hoe het brein werkt, hoe je in de neerwaartse spiraal komt en hierin blijft, word je inzicht vergroot. Dit biedt mogelijkheden om zowel dingen te veranderen alsook ze te nemen zoals ze zijn.
Deel 2 Zo creëer je een opwaartse spiraal gaat hier verder op in. Door een aantal veranderingen in je leven toe te passen worden er verschillende hersencirquits (uit deel 1) geactiveerd. Er worden acht veranderingen besproken welke zijn: lichaamsbeweging, beslissingen nemen, slaap, gewoontes, biofeedback, dankbaarheid, sociale steun en professionele hulp. Elke verandering wordt in een hoofdstuk uitgewerkt waarbij er gebruik wordt gemaakt van voorbeelden uit de praktijk, wat er gebeurd in je brein en hoe je tot bepaalde acties kan komen.

Door het hele boek staan her en der opdrachten en tips in een kader weergegeven die je kan toepassen om jezelf meer richting een opwaartse spiraal te krijgen. Zoals bijvoorbeeld zoek de zon op, neem een goede beslissing of zoek mensen op. In het kader wordt in het kort uitgelegd wat die handeling met je brein doet. Hierdoor wordt heel concreet de link gelegd tussen hoe je brein werkt  in relatie tot wat je doet. Ik vind dit heel sterk aan dit boek omdat het deel 1 en deel 2 samenbrengt en maakt dat je nog meer gemotiveerd raakt om bepaalde dingen te doen ondanks dat je er helemaal geen zin in hebt. Zoals bij de opdracht houd een planning bij dien je beweging op je activiteitenlijstje te zetten en dit af te vinken als je het hebt gedaan. Bij plannen word je prefrontale cortex actief (plannen, denken, beslissen, motivatie, impulsbeheersing) en afvinken levert je wat dopamine op. Deze manier van toelichten maakt het de lezer bewust en duidelijk waarom je iets kan doen en wat het effect is. Op meerdere manieren worden dus verschillende hersendelen en neurotransmitters geactiveerd die op hun beurt het weer mogelijk maken om de neerwaartse spiraal te doorbreken en een opwaartse spiraal te creëren.

Eigenlijk weet ik nauwelijks iets negatiefs over dit boek te vertellen. Ik ben helemaal fan van dit boek. Het geeft energie en het maakt dat je gemotiveerder raakt om aan jezelf te werken en blijer te maken. Het is geschikt voor iedereen die gerichter bezig wil zijn om (meer) energie te krijgen en een opwaartse spiraal actief in je dagelijkse leven te houden. Je hoeft absoluut niet depressief te zijn om iets aan dit boek te hebben. Juist door de combinatie van brein en gedrag krijg je het gevoel controle te hebben en dat je zo invloed kan uitoefenen. En dit haalt volgens mij juist de aandacht weg van de focus op het negatieve en gevoelens van zinloosheid, wat bij een depressie een grote rol speelt.
Wat ik zelf meeneem uit het boek is dat ik kan ‘spelen’ met mijn brein en neurotransmitters door bijvoorbeeld te zeggen ‘ik ga even mijn brein een boost serotonine geven’ in plaats van ‘ik ga in de zon zitten’.

Wat een minpunt van dit boek kan zijn is dat het voor mensen met een depressie nog steeds moeilijk blijft om zichzelf te activeren en te motiveren om de opdrachten uit te voeren. De vraag is of dit boek daar genoeg op kan inspelen. Wat mij betreft komt dit boek een heel eind in de goede richting en kan het een klein eerste stapje zijn om uit de negatieve cirkel te ontsnappen en door de hanteerbare opdrachten uit het boek de eerste stap naar een opwaartse spiraal te zetten. Een ander punt van aandacht is dat men bewust moet zijn dat de focus op het positieve wellicht niet voldoende is. De schrijver lijkt hier wel bewust van te zijn aangezien hij een hoofdstuk heeft gewijd aan therapie.

Al met al is het wat mij betreft nu al het boek van het jaar. Het is voor een breed publiek toegankelijk en interessant als je wat wil weten over hoe je brein werkt en hoe dit zich verhoudt tot je gedrag. Dit geldt ook voor de groep mensen die het dagelijkse leven wat wil opfleuren en meer energie en zin in dingen wil krijgen. Daarnaast is het geschikt voor de mensen die in een neerwaartse spiraal zijn beland en dit zelf willen doorbreken en aanpakken.
 

Mo Landsman, studente Master Klinische Psychologie aan de Open Universiteit
www.chronisch-flexibel.nl