Dankbare mens voelt zich minder eenzaam

Dankbaarheid als persoonskenmerk hangt samen met de mate van eenzaamheid, constateert masterstudente Esther Frinking in haar eindonderzoek. Een persoon die dankbaar in het leven staat, lijkt minder eenzaam te zijn, althans bij mensen van boven de veertig jaar, de doelgroep van dit onderzoek. Dit biedt aanknopingspunten voor een aanpak van eenzaamheid.

Esther Frinking (50 jaar) had een persoonlijke motivatie voor haar onderzoeksonderwerp. Meer dan een decennium kampte ze met ernstige pijn- en vermoeidheidsklachten waardoor ze niet kon werken en heel beperkt was in haar mogelijkheden. Toen ze uiteindelijk na dertien jaar eindelijk de juiste diagnose en behandeling ontving, verdwenen haar klachten als sneeuw voor de zon. Daarna kreeg ze kanker, maar ook van die ziekte is ze inmiddels genezen. ‘Hierdoor ben ik heel geïnteresseerd in hoe mensen omgaan met tegenslag en welke factoren daarbij een rol spelen.’

Eenzaamheid belangrijk thema
Ouderen reageerden positief op het onderzoeksthema over de samenhang tussen dankbaarheid en eenzaamheid, zegt Esther Frinking. 'Zij vinden eenzaamheid een belangrijk thema en voelden zich gehoord.' In totaal namen 163 mensen uit heel Nederland deel aan het onderzoek, dat bestond uit vier vragenlijsten. Respondenten waren tussen de 41 en 92 jaar (gemiddeld 66 jaar), voor 60% en hadden een uiteenlopende achtergrond: sommigen wonen in een verzorgingstehuis, anderen wonen zelfstandig. Ook het opleidingsniveau liep uiteen.

Hypothese bevestigd
Voor de onderzoekers is de belangrijkste conclusie de bevestiging van de hypothese dat dankbaarheid als persoonlijkheidskenmerk ('trait gratitude') inderdaad negatief samenhangt met eenzaamheid. Frinking: 'Iemand die dankbaar in het leven staat ziet het goede, zelfs in vervelende situaties, en is gericht op het welbevinden van zichzelf en van anderen. Die personen lijken ook minder eenzaam te zijn.'

Acceptance and Commitment Therapy (ACT)
'Psychologische flexibiliteit' van deelnemers aan het onderzoek kan de samenhang tussen dankbaarheid en eenzaamheid verklaren, zo bleek uit de verdere analyse. Daarnaast speelt 'waardegericht leven' een rol. Beide begrippen komen uit de Acceptance and Commitment-Therapy (ACT). Deze gedragstherapie heeft als doel de psychologische flexibiliteit te vergroten door acceptatie van (ook) de vervelende dingen in het leven en gerichtheid op persoonlijke waarden die je daarbij helpen.

Psychologische flexibiliteit
ACT blijkt goed te werken, maar er is nog weinig onderzoek gedaan naar psychologische flexibiliteit. 'Dankbaarheid vertoont overeenkomsten met dat acceptatiegedeelte in ACT. Het mooie is dat je kunt leren om dankbaarder te worden, net zoals je psychologische flexibiliteit kunt trainen. Dat biedt ook perspectief voor de ontwikkeling van een interventie om eenzaamheid te verminderen', zegt Frinking.

Vrouwen dankbaarder
Opvallend bij de uitkomsten is dat geslacht en opleiding een rol blijken te spelen. Vrouwen zijn over het algemeen iets dankbaarder, en mensen met een hogere opleiding iets flexibeler en minder eenzaam. Omdat het onderzoek één meetmoment had, is nog niet met zekerheid te zeggen of iemand minder eenzaam wordt naarmate diegene dankbaarder in het leven staat. Dat causale verband vraagt om een langere studie met meer meetmomenten. Een mogelijke verklaring zou volgens Frinking kunnen zijn dat dankbaarheid leidt tot een opener houding die op haar beurt tot meer sociale contacten kan leiden. (bron: Open Universiteit)