Liefdevolle basishouding

Fundament voor ontwikkeling van mensen met autisme

Wanneer je je richt op mogelijkheden en kansen bereik je meer dan met focus op alles wat niet lukt (Seligman & Csikszentmihalyi, 2000). Daar hoeven we niemand van te overtuigen. Dit principe ligt ten grondslag aan de methodiek Geef me de 5 (De Bruin, 2004), die praktische handvatten biedt voor de omgang met mensen met autisme. De methodiek is gericht op positief contact, (meer) zelfstandigheid, en behelst een groot scala aan technieken. Essentieel onderdeel van de methodiek is de basishouding. Hierin zijn authenticiteit, respect, onvoorwaardelijk vertrouwen, een positieve instelling en zelfreflectie het liefdevolle fundament voor ontwikkeling. De basishouding vraagt boven alles een liefdevolle houding voor de ander. Wat die basishouding inhoudt en waarom die van belang is voor het effect van de methodiek, lees je in dit artikel.

Methodiek
Geef me de 5 is vooral bekend als de methodiek die duidelijkheid geeft op ‘de vijf’: je geeft antwoord op vijf typen vragen en vertelt wat je van de ander verwacht, met wie hij dat gaat doen, waar het plaatsvindt, wanneer het start, maar ook wanneer het klaar is en vooral hoe het moet worden uitgevoerd. Per moment geef je feitelijke, volledige informatie.

Mensen met autisme hebben deze duidelijkheid hard nodig omdat zij last hebben van acht storingen in het brein (Naber, 2017)[kader 1]. De twee belangrijkste, die de andere storingen beïnvloeden, zijn: gefragmenteerd informatie verwerken en sociale informatie niet herkennen. Door de gefragmenteerde informatieverwerking komt bij mensen met autisme informatie soms later of helemaal niet aan in het brein (Behrman, Thomas & Humphreys, 2006; Naber, 2017). Hierdoor hebben zij moeite met het zien van samenhang en missen zij vaak inzicht of overzicht, en weten zij lang niet altijd wat er van hen wordt verwacht. Doordat hun brein sociale informatie niet altijd als zodanig bestempelt, krijgt deze geen voorrang en kan adequaat reageren ingewikkeld zijn (Beauchamp, 2015; Bernardt et al., 2014; Rudie et al., 2012; Naber, 2017).

Als mensen met autisme de duidelijkheid krijgen die ze nodig hebben, creëer je rust en veiligheid. Dat biedt ruimte voor ontwikkeling, want van daaruit kun je leren (Calvo & Gutierrez-Garcia, 2016; Gunnar & Quevedo, 2007). De Geef me de 5-methodiek behelst daartoe:

• Voorwaarde = Handelen vanuit de basishouding + kijken door de Auti-bril +
• Een veilige basis bouwen: duidelijkheid in dagstructuur en ketting van taken + communicatie afstemmen voor soepele informatieverwerking
• Referentiekaders bouwen
• Problemen en conflicten oplossen door terug te gaan naar de oorzaak in het brein en daar de aanpak op aan te passen
• Ontwikkelen via Persoonsafhankelijk, Structuurafhankelijk, Zelfstandig door (onder meer duidelijkheid op ‘de vijf’)
• Afgestemd communiceren middels basis Auti-communicatie en andere Auti-communicatietechnieken.

Minder bekend is dat de methodische aanpak met onder meer een op autisme afgestemde manier van communiceren (Auti-communicatie) en een positieve basishouding minstens zo belangrijk zijn als het bieden van duidelijkheid en samenhang.
 

Auti-communicatie
Auti-communicatie (De Bruin, 2012) zet je in om te zorgen dat de informatieverwerking soepel verloopt. De truc is om datgene wat je wil zeggen zo te zeggen dat het de kortste weg door het brein neemt. Door alleen de concrete boodschap te geven zonder allerlei sociale elementen – ‘Trek je jas aan’ in plaats van ‘Zou je alsjeblieft je jas willen aantrekken’ – maak je de boodschap duidelijk voor iemand met autisme. Bij de ‘sociaal geformuleerde’ opdracht zitten allerlei valkuilen die de uitvoering lastig maken.

Als je iemand met autisme vertelt wat niet mag, bied je geen duidelijk alternatief. Daardoor is het moeilijk te stoppen met ongewenst gedrag. Je bereikt meer met vertellen wat je wel verwacht, want dat geeft concrete handvatten (De Bruin, 2004. ‘Niet rennen in de winkel’, wordt dan ‘in een winkel mag je altijd lopen, buiten mag je rennen’. Het is niet alleen handig voor iemand met autisme, het klinkt ook positiever. Bij een verbod reageert het brein anders; er zit een stresselement in. Door te vertellen wat wel mag, wat positief is, blijft de stress weg en geef je de concrete opdracht wat iemand mag doen. Je richt je daarbij op wat werkt voor deze doelgroep en focust je op positieve emoties zoals we kennen van positieve psychologie.

Basishouding integreren
De voorspelbare manier van communiceren maakt de ouder of begeleider voor deze groep betrouwbaar (McGuire & Michalko, 2011). De Geef me de 5-basishouding gaat echter verder dan dat: doordat je de basishouding volledig integreert in je handelen, is het geen trucje, maar wordt het onderdeel van je natuurlijk handelen en gaat het automatisch. Je kunt niet anders meer kijken en handelen. Het gaat dus om een doelgerichte, geïntegreerde en oprechte basishouding waarin de autonomie en eigenheid van de persoon met autisme volledig aanvaard is. Dit vraagt een liefde voor de ander zoals die is in zijn diepste wezen.

De interactie met iemand met autisme verloopt niet altijd zoals verwacht. Doordat de samenhang ontbreekt, kan degene met autisme niet altijd adequaat reageren. Soms wordt daardoor niet voorzien in de behoeften van de begeleider of ouder. Dit vraagt liefde en acceptatie van de eigenheid van de ander om steeds weer moeite te doen om vanuit de eigenheid van de ander te kijken naar de interactie; ook als dat bot of ontactvol overkomt. Als ouder of als begeleider pas jij je aan aan de ander en stel je je eigen behoefte aan begrip of empathie regelmatig uit. De ander weet wat hij aan jou heeft, omdat je authentiek en integer bent. Je bekijkt en behandelt de ander met respect. Je kijkt altijd open en zonder oordeel naar gedrag en je bent nieuwsgierig naar de onderliggende oorzaak. Met kennis van de werking van het autistisch brein, zijn we in staat om de oorzaken van gedrag na te gaan en ons handelen daarop af te stemmen.

Twee andere kenmerken van de basishouding zijn: een positieve instelling en rotsvast vertrouwen. Dat betekent dat je uitgaat van de mogelijkheden van de ander, dat je gelooft dat je met de juiste aanpak veel kunt bereiken en voortdurend kijkt wat daarvoor nodig is. Daarbij zet je opbouwende kritiek in, bruikbare ideeën en nuttige oplossingen. Wanneer bijvoorbeeld bij iemand met autisme het vertrouwen in zijn eigen kunnen beperkt is, geeft ‘geleend vertrouwen’ hem een duwtje in de goede richting: ‘Dat kun jij! Ik weet het zeker.’

Last but not least is het in het omgaan met deze doelgroep ook nodig om kritisch te kijken naar je eigen handelen. Zolang de ander iets nog niet doet, wat wel binnen zijn vermogen ligt blijf je zoeken naar de mogelijkheden. Je gaat daarvoor bij jezelf na: heb ik de duidelijkheid en samenhang gegeven die nodig is? Daarbij denk je niet in goed of fout, maar erken je het leerproces. Iedereen is uniek en iedereen ontwikkelt op zijn eigen manier. Vaak zie je bij mensen met een cognitief ontwikkelingsprobleem dat er sterk ingezet wordt op het aanleren van vaardigheden om mee te kunnen komen in de maatschappij. Er wordt dan zogezegd een trucje aangeleerd. Door sensitief met autisme om te gaan leer je iemand geen trucje aan, maar schep je de voorwaarden waardoor iemand zelfstandig kan gaan functioneren tot het niveau dat haalbaar is. Je erkent iemand in het zijn en laat zien dat de ander goed is zoals hij is in plaats van moet aanpassen.

Tot slot
De basishouding is cruciaal voor het effectief inzetten van de Geef me de 5-methodiek. Het legt in alle menselijke communicatie de liefdevolle basis voor positief contact en ontwikkeling. Op deze manier zorg je ervoor dat de ander zich optimaal kan ontwikkelen en zo spoedig als mogelijk zelfstandig(er) verder kan. De grote winst ligt in het overbodig maken van jezelf. Je houding op een persoon heeft invloed op het gehele systeem van deze personen. Door hier transparant over te zijn ontstaat onderling begrip en daardoor alle ruimte om van elkaar te houden in ieders eigenheid.


Colette de Bruin is een ware tolk voor mensen met autisme. Tijdens haar lezingen weet zij als geen ander onder woorden te brengen hoe iemand met autisme informatie verwerkt, wat iemand die samenhang mist nodig heeft, en vertaalt zij dit direct naar toepasbare handvatten. Zij is auteur van onder andere Geef me de 5, Auti-communicatie en Psycho-educatie: Dit is autisme. Haar boeken zijn in verschillende talen uitgegeven. www.geefmede5.nl