Mentale veerkracht: een gedeelde verantwoordelijkheid
Mentale veerkracht is essentieel voor iedereen die geconfronteerd wordt met stressvolle omstandigheden. Dit artikel benadrukt dat veerkracht niet alleen een persoonlijke eigenschap is die individuen ontwikkelen, maar ook een gedeelde verantwoordelijkheid van werknemer en werkgever. Het gaat niet alleen om hoe een individu zich aanpast aan stress, maar ook om de rol die de werkomgeving speelt in het versterken van die veerkracht.
Hoe kan veerkracht worden opgebouwd en hoe kunnen organisaties een omgeving creëren die bijdraagt aan het welzijn en werkplezier van hun personeel? Het PI-PE-model (Psychologische Immuniteit en Psychologische Elasticiteit) biedt inzicht in deze dynamische interactie, waarbij zowel persoonlijke als organisatorische factoren bepalend zijn voor het vermogen om met stress om te gaan.
Zes routes naar veerkracht
Het PI-PE-model toont zes mogelijke reacties op stressvolle situaties, afhankelijk van hoe we omgaan met stressoren. Het model combineert twee visies op psychologische veerkracht: psychologische immuniteit en psychologische elasticiteit.
- Immuniteit: In de eerste twee routes blijven mensen ongevoelig voor de stressor, wat leidt tot bloei (route 1) of duurzaamheid (route 2).
- Elasticiteit: De volgende twee routes tonen mensen die geraakt zijn door de stressor maar zich kunnen herstellen (route 3) of zelfs transformeren door hun perspectief te veranderen (route 4).
- Kwetsbaarheid: De laatste twee routes laten zien hoe mensen die vatbaar zijn voor stress vasthouden aan oude patronen (route 5) of niet in staat zijn zich aan te passen (route 6), waardoor ze herhaaldelijk worden geraakt door vergelijkbare stressoren.
Vijf inzicht gevende vragen
Vijf factoren bepalen op welke route je terechtkomt na een stressvolle situatie. Door jezelf vijf vragen te stellen, krijg je beter inzicht in je veerkracht als proces:
1. Welke stressor ervaar ik? De aard en ernst van de stressor spelen een grote rol in je reactie.
2. Wat is mijn voorgeschiedenis met deze situatie? Eerdere ervaringen beïnvloeden hoe je nu reageert.
3. Welke betekenis geef ik aan de gebeurtenis? Het verhaal dat je jezelf vertelt over de situatie heeft invloed op je reactie.
4. Welke persoonlijke hulpbronnen heb ik? Denk aan optimisme, zelfvertrouwen of flexibiliteit.
5. Welke omgevingshulpbronnen heb ik? Steun van anderen, zoals vrienden, collega’s of je organisatie, kan je helpen veerkrachtiger te reageren.
Veerkracht niet volledig in eigen hand
Hoewel je niet alles zelf kunt controleren, speelt zowel je omgeving als je persoonlijke factoren een grote rol in hoe je reageert op stress. De aard van de stressor, de ondersteuning die je krijgt en je eerdere ervaringen beïnvloeden welke route je volgt. Maar er zijn manieren om actief aan je veerkracht te werken, zoals:
- Leer van eerdere ervaringen: trek lessen uit het verleden om beter voorbereid te zijn.
- Verander je kijk op stressoren: probeer een opbouwend perspectief te vinden in plaats van jezelf te laten overweldigen door negatieve gedachten.
- Boor persoonlijke hulpbronnen aan: gebruik eigenschappen zoals geduld en doorzettingsvermogen om effectief met stress om te gaan.
- Zoek steun: schakel collega’s, vrienden of professionals in om je te helpen.
- Verwijder belemmerende factoren: creëer ruimte door bijvoorbeeld taken te delegeren.
Rol organisatie
Mentale veerkracht is essentieel voor het welzijn van medewerkers, en organisaties hebben een gedeelde verantwoordelijkheid om deze te ondersteunen. In tijden van crisis of chronische stress is het moeilijk om veerkracht op te bouwen, maar onder normale omstandigheden kunnen organisaties actief bijdragen aan het versterken ervan. Dit kan door:
- Ruimte voor leren: bied medewerkers mogelijkheden om te leren van ervaringen, zoals intervisie of mentorprogramma’s.
- Een veerkrachtige cultuur: zorg voor een open en ondersteunende bedrijfscultuur, waarin medewerkers zich gesteund voelen, ook bij uitdagingen.
- Zet medewerkers in hun kracht: focus niet alleen op wat misgaat, maar erken ook de waardevolle bijdragen van medewerkers.
- Hulpmiddelen bieden: zorg voor de juiste ondersteuning en middelen om medewerkers te helpen omgaan met stressvolle situaties.
- Belemmerende werkfactoren verminderen: luister naar de stressoren die medewerkers ervaren en werk aan het verlichten van onnodige werkdruk.
Het ontwikkelen van mentale veerkracht is niet alleen de verantwoordelijkheid van het individu, maar ook van de organisatie. Samen kunnen we de juiste voorwaarden creëren om veerkracht op te bouwen. (bron: Medisch Contact; IJntema, R., van den Goor, M., & Verdam, F.)