Onderzoek: Hoe gaan we om met sociale dilemma’s?

Een schone straat, openbaar vervoer en belastingen: allemaal voorzieningen waar de hele samenleving van profiteert. Maar hoe beslissen mensen of en wanneer ze daarin willen investeren? Daar doet Laura Hoenig promotieonderzoek naar.

De meeste mensen hebben het wel eens meegemaakt op de middelbare school of tijdens hun studie: ze krijgen een groepsproject toegewezen en opeens moeten ze het werk van drie klasgenoten doen. Of misschien waren zij degene die meeliften op het harde werk van hun teamgenoot. Het goede cijfer dat volgt kan bitterzoet aanvoelen, omdat het niet het resultaat is van het harde werk van iedereen.

Sociaal dilemma
Dit was een voorbeeld van een sociaal dilemma, en sociaal psycholoog Laura Hoenig onderzoekt dit soort problemen op bredere schaal. Ze kijkt naar hoe mensen publieke goederen zien en in hoeverre ze bereid zijn eraan bij te dragen. Wat zijn de factoren die maken dat mensen willen bijdragen aan het algemeen belang? Wat is de rol van politieke ideologie in deze bereidheid? En voelen mensen zich meer aangetrokken tot collectieve goederen waar iedereen gelijkwaardig van profiteert, of van constructies waarvan sommige mensen profijt hebben meer dan anderen? Hoenig : ‘In sommige onderzoeken wordt samenwerking bij sociale dilemma's onderzocht alsof er maar één keuze is: bijdragen aan het algemeen belang of meeliften met de rest. Ik onderzoek situaties waarin mensen kunnen kiezen uit verschillende manieren om hun middelen te investeren.’

Mensen hebben voorkeur voor eigen voordeel
Uit haar studie blijkt dat mensen willen samenwerken als zo'n voorziening efficiënt is, dus een goed rendement oplevert, en als dit rendement voor iedereen in hun groep gelijk is. Als er echter een constructie mogelijk is waar sommige mensen meer baat bij hebben dan andere, geven de mensen die er meer baat bij hebben eerder de voorkeur aan deze keuze. Aan de andere kant geven de mensen die minder profiteren van zo'n publiek goed eerder de voorkeur aan een constructie die iedereen evenveel oplevert, ongeacht de efficiëntie. Deze patronen zijn terug te zien in de verwachtingen, normen en stemvoorkeuren van mensen om het experimentele scenario te veranderen.

Samenwerking
‘Op eerste gezicht zijn dit zorgelijke resultaten: als mensen voorkeur geven aan hun eigen welvaren, kan dat de zwaksten in een groep schaden, de groepscohesie ondermijnen en conflicten aanwakkeren. Maar we zagen ook dat, wanneer groepsleden meerdere publieke goederen hebben die niet op elkaar zijn afgestemd in termen van efficiëntie en gelijkheid in opbrengsten, de algemene samenwerking het hoogst is. Bij problemen met de voorziening van één publiek goed kiezen individuen tussen zelfzuchtig blijven en samenwerken aan groepswelvaart. In problemen met meerdere collectieve goederen kiezen individuen aan welk collectief goed ze meewerken. En tot op zekere hoogte werken individuen samen aan beide, waarbij ze minder voor zichzelf houden.’ (bron: Universiteit Leiden)

Lees meer
Hoenig, L. C., Pliskin, R., & De Dreu, C. K. W. (2024). Equality and efficiency shape cooperation in multiple-public-goods provision problems. Journal of Experimental Psychology: General, 153(5), 1236–1256. https://doi.org/10.1037/xge0001574