Psychologische basisbehoeften zijn het hele leven belangrijk voor welzijn

Verschillende levensfasen brengen veranderingen en nieuwe uitdagingen met zich mee. Toch zijn het meestal niet zulke externe factoren die ons geluk bepalen. Welzijn wordt gedurende het hele leven veel meer bepaald door de mate waarin het lukt om drie psychologische basisbehoeften te vervullen. Ongeacht wat er op ons pad komt.

De zelfdeterminatietheorie is in de psychologie een breed geaccepteerde en goed onderbouwde theorie. Die stelt dat welzijn wordt bepaald door de mate waarin mensen kunnen voldoen aan drie psychologische basisbehoeften: de behoefte aan autonomie, verbondenheid en competentie. Onderzoekers van de vakgroep Levenslooppsychologie aan de OU brachten voor het eerst gedetailleerd in kaart in welke mate aan deze basisbehoeften werd voldaan in verschillende levensfasen. Tegelijkertijd keken ze ook of welzijn verschilt voor mensen van verschillende leeftijden en of er een verband is met de bevrediging van de basisbehoeften. Aan het onderzoek deden 1709 mensen tussen de 18 en 97 jaar mee door het invullen van een aantal vragenlijsten. De respondenten werden geworven dankzij intensieve hulp van bachelor- en masterstudenten.

Welzijn fluctueert met leeftijd
Verschillende soorten welzijn fluctueerden tussen leeftijdsgroepen. Emotioneel welzijn was het hoogst later in het leven en het laagst rond de 50 jaar. Psychologisch welbevinden lag het laagst rond de 65 jaar, terwijl sociaal welbevinden een dip liet zien rond 40 jaar en het hoogst was rond de 80. In het algemeen lijkt vanaf de adolescentie een hogere leeftijd gepaard te gaan met lager welzijn, tot aan middelbare leeftijd. Daarna is het verband omgekeerd en ervaren oudere mensen juist meer welzijn.

Uitdagingen van het leven
Toch blijkt uit het onderzoek niet dat de veranderingen en uitdagingen - die nu eenmaal typisch bij verschillende levensfasen horen - de doorslag geven in het verschil in welzijn gedurende de levensloop. Factoren zoals wel of geen werk hebben, relatiestatus, het hebben van kinderen, en lichamelijke of psychische aandoeningen konden dat verschil namelijk niet verklaren.

Samenhang met basisbehoeften
Welzijn bleek voor alle leeftijden wel duidelijk samen te hangen met de mate waarin werd voldaan aan de drie psychologische basisbehoeften. Hoe oud je ook bent, je welzijn heeft dus voor een groot deel te maken met de mate waarin de behoefte aan autonomie, verbondenheid en competentie worden vervuld.

Niet zeker of verschil in welzijn komt door ouder worden
Een belangrijke kanttekening bij dit onderzoek is dat het om een enkele meting ging. De onderzoekers kunnen daarom niet zeggen of de verschillen tussen de leeftijdscategorieën het gevolg zijn van 'het ouder worden' (en dus in principe voor iedereen gelden) of dat ze bijvoorbeeld te maken hebben met de tijd waarin de verschillende groepen zijn geboren en opgegroeid (en dus specifiek zijn voor een groep uit een bepaald geboortejaar), of een combinatie daarvan. Ze doen in het artikel daarom verschillende aanbevelingen om dit in toekomstig onderzoek verder te doorgronden. (bron: Open Universiteit)

Het artikel is gratis en permanent online toegankelijk gesteld: Lataster, J., Reijnders, J., Janssens, M. et al. Basic Psychological Need Satisfaction and Well-Being Across Age: A Cross-Sectional General Population Study among 1709 Dutch Speaking Adults. J Happiness Stud (2022). https://doi.org/10.1007/s10902-021-00482-2