Schuldgevoel weerhoudt ons om van het leven te genieten

Kun jij ook zo’n moeite hebben met even nietsdoen? Voel jij je al schuldig als je even de krant leest terwijl er ook nog klusjes zijn? Realiseer je dan dat je daarmee jouw eigen geluk en prestaties alleen maar in de weg zit.

Werk. De afwas. Boodschappen doen. Een boek lezen (liefst eentje waar je wat aan hebt). De koelkast eindelijk vanbinnen schoonmaken. Sporten. Je kledingkast ordenen. Je e-mail trouwens ook.

‘Productivity guilt’ wordt het genoemd. Je kunt onze calvinistische inborst de schuld geven: werken is een deugd en luiheid is zondig. Nog harder werken is nóg beter. Natuurlijk weet je ook wel dat je moet opladen en dat perfectie in wezen niet bestaat, maar toch. Waar het om gaat is dat de dingen gaan zoals jíj het had bedacht.

Hard werken heeft je nu eenmaal veel gebracht. Je zet je in om je leven beter te maken en dat werkt, je inspanningen hebben zin. Dus hoe beter je je best doet, hoe leuker je leven wordt. Het leven zit vol kansen, maar die moet je natuurlijk wel grijpen. Logisch, toch? Het is dus heel wenselijk dat de dingen die je doet, nuttig moeten zijn, en dat je je na een luie regenachtige dag vol Netflix stiekem schuldig voelt.

De drang om beter te worden begon ook al vroeg. Van je veterstrikdiploma tot stickers als je netjes je kamer opruimde, van krullen achter op een tekening tot een mooi rapport. Je leerde al vroeg wat je te doen stond – en daarvoor werd je beloond. Als je ouder wordt, ontdek je dat het in de maatschappij om weinig anders gaat en in het bedrijfsleven al helemaal niet. Stilstand is achteruitgang. Economische groei, winstmaximalisatie, competitie en prestatiedrang. Maar kunnen we daar wel wat aan doen, zijn we niet simpelweg het slachtoffer van onze eigen menselijke aard?

Nog altijd beschouwen we onze ontwikkelingsdrang als de motivatiepiramide van de Amerikaanse psycholoog Abraham Maslow. In de twintigste eeuw maakte hij een hiërarchische ordening van onze behoeften en stelde dat als we aan het ene niveau hebben voldaan, bijvoorbeeld eten en veiligheid, we ons inzetten voor het volgende, hogere niveau, zoals zelfverwezenlijking.

Prestatiecultuur
Op zich is er niets mis met je inzetten om je beter te voelen, ware het niet dat we dit heel eendimensionaal bekijken. Het goedbedoelde advies om liever hard te werken dan te niksen is uitgegroeid tot een regelrechte prestatiecultuur. Het is niet meestal béter om goed je best te doen, nee, het is vereist. In deze tijden van doelen en succes houden we ons maar al te graag bezig met targets, promotie en takenlijsten. Ook in onze vrije tijd.

Het is het idee dat ze ergens toe leiden, geluk waarschijnlijk, maar inmiddels zijn die gereedschappen zowat zelf het einddoel geworden en leidt het even niet gebruiken ervan tot dat zeurderige gevoel dat je dat wél moet doen. En dat terwijl wetenschappelijk onderzoek juist heeft bewezen dat schuldgevoel ons niet alleen tegenhoudt om van het leven te genieten, het dwarsboomt juist ons denken. Wie schuldgevoel ervaart, presteert slechter als het gaat om concentratie, creativiteit en efficiëntie.

Stel jezelf eens de vraag: te midden van alles wat je doet en wilt doen, is productiviteit nou echt zo belangrijk? En wil je echt iedere minuut van je leven vol plannen en elke dag tot in de puntjes laten verlopen zoals je van tevoren had uitgedacht, superproductief en efficiënt? Geen ruimte overhouden voor verwondering en verrassing?

Als je erover nadenkt is het leven namelijk volstrekt willekeurig. Denk alleen al aan het moment dat je ouders elkaar ontmoetten: als het verleden net een beetje anders was gegaan, had jij niet eens bestaan. Kleine dingen kunnen een grote impact hebben. Wat als je voortaan wat meer gaat doen van wat je blij maakt in plaats van wat je het gevoel geeft dat je bezig bent? (bron: Intermediair)